FELSEFEYE GİRİŞ 1

FELSEFEYE GİRİŞ 1 – PROF HİLMİ ZİYA ÜLKEN Önsöz İnsan kendisi, alem ve alemin ötesi hakkında düşünmeye başlayalı beri felsefe vardır. İlimlerin gelişmesi de felsefi düşünceye daima yeni veriler getirmekten geri kalmamıştır. İnsanlar eskiden beri, akılda bulamadığı cevabı imadan aramıştır. Bilme yerine geçen inanama ile insan kanacak mıdır? Düşünce ve hakikat problemi Felsefe, hikmet ve din Eski yunanca kelime hikmeti seven (philosophos) anlamına geliyordu. Bu demektir ki hikmet onu sevenlerden önceden vardı. Hikmet yolunu tutan ve sevenler filozof (philosophos) adını almıştır. Hakimin (bilge) içinde yetiştiği cemiyet ilkçağ siteleridir (ephesus, Atina, sparta, Milet, roma gibi).bu sitelerde cemiyet tabakaları vardır. Bir tabakadan (caste) ötekine geçilmez. Sitelerde hüküm süren kader (fatum) görüşüdür. Sitelerde tanrıların bile bir fatum’un hükmü altında olduğuna inanılırdı. Yunana tragedya yazarları, kader önünde insan iradesinin hatta tanrıların eğilişini tasvir ediyordu. Site düzeni, kendisine baş kaldıranı mahvediyordu. Hakimler cemiyette örnek insanlar oldular. Eski Yunan’da bunlardan adı kalan ‘ yedi yunan hakimi’ (hukema-i seb’a-i yunaniye) diye tanındı. Onlar sözlerinden çok fiil ve hareketleri ile örnek oldular. Felsefenin beşiği yunan mıdır? Hayır. Aynı zamanda bir çok medeniyetlerde birbirine paralel olarak gelişen insan zihnidir. Çin’ de Konfüçyüs, Hint’de Budha, İran’da Zerduşt, Yunan’da Sokrates birbirne paralel medeniyetlerin doğurduğu büyük insan örnekleridir. Primitif düşünce Sosyologların bugün klan adını verdikleri cemiyette, bizim zihniyetimizin prensiplerinde farklı hatta ters bir zihniyetle karşılaşılmaktadır. Sosyolog Levy-Brühl’e göre, öyle inanış biçimlerine sahiplerdi ki, bu inancın sonucu olarak totem denen kutsal eşya ile kendi aralarında tam bir cevher birliği görürler. Mesela, Bororo kabilesinden bir ferde göre bir Bororo kendisini hem papağan hem buğday tanesi, hem de bir Bororo yani kabilenin ferdi sayar. Başka deyimle bu çeşit varlıklar arasında öyle bir cevher birliği kabul eder ki, bu insan gözünde tek bir varlığın türlü görünüşleri gibidir ve bu çeşitli şeyler aynı zamanda, aynı şey olmaktadır. Bazen insan bazen papağan olarak görünmek değildir. Aynı zamanda ayrı yerler işgal etmesine ve ayrı şekilleri olmasına rağmen, farksız olarak o hem papağan, hem insan, hem de buğdaydır. İlkel adamın düşünce tarzı bizimkine tamamen aykırıdır. Çünkü biz bir şeyin aynı zamanda hem kendisi, hem de kendisinden başka bir şey olacağını düşünemeyiz. Levy-Brüh, onlara mantıksız veya mantık dışı demiyor. Çünkü bu zihniyete sahip cemiyetlerin gelişim göstererek bizim mantık düşüncelerimize yükselebileceğini kabul ediyor. Bundan dolayı onları bizim düşüncemizden ancak bir evrim farkı ile ayırmış olmak için ‘mantık öncesi’ düşünce ve zihniyet diyor. Durkheim çalışma arkadaşının bu fikrine katılmıyor. Mitos düşüncesi İnsanlık tarihinde primitif zihniyetten sonra ve onda daha üstün olan mitos zihniyeti veya efsanevi düşüncedir. Akli düşünce Rasyonel düşünce, mithos düşüncesine göre bir derece üstündür. Tarihi düşünce İbn-i Haldun, mukaddime ile akılcı felsefeye karşı . Tarihi düşünce, bütün devreleri yaşayarak birinde ötekine geçmek üzere varlığın gelişme dönemleri içinde açılan hakikatleri gösterdiği için, ondan ne bir şüphecilik, ne de bir inkarcılık meydan çıkacaktır. Modern insanın eski düşünce tarzlarına ve zihniyetlere üstünlüğünü sağlayan cihet burasıdır. Zihin hakikatleri ve varlık Aklımızın en basit ilk mantık kuralları 1- Bir şey, kendi kendisinin aynıdır veya bir şey ne ise odur. Bir şey kendi kendisinden başka bir şey değildir. (kuantum fizik artık tersini söyler) 2- Bir şey aynı zamanda hem kendi hem de başka bir şey olamaz (kuatum fzik tersini söyler) 3- Bir şey ya vardır yahut yoktur (kuatum fzik tersini söyler) (ilkel kabilelerdeki primitif düşünce aslında 21. yy kuantum gerçeğine uygun olup, bizim gelişmiş zannettiğimiz düşüncemizin aslında primitif düşünce olduğu anlaşılıyor) Bilme, düşünme ve inanma