Hiristiyanlık- Şinasi Gündüz

TARİHSEL GELİŞİM
İncil
1.kısım—yani eski ahit--yahudi kutsal metnini ihtiva eder
2.kısım—yani yeni ahit--mesih dönemi
eski ahit—tarihi olaylar, evrenin yaratılışı, peygamberler—burada isanın geleceği haber verilir
yeni ahit--4 incil+21 mektup+luka tarafından yazılan resuller+yuhanna tarafından yazılan vahiy kitabı
İncil metnin sahihliği MS 2yy. da sorgulanmaya başlandı

TEMEL İNANÇ
Baba+oğul+ruh—ilahi üçleme
İlahi baba ve ilahi oğul, hiristiyanlık öncesi dönemde bazı bölgelerde yayagındı
Baba—yahudi geleneğine uygun tarzdır
Oğul—
İnkarnasyon—oğlunun bedenleşmesi
Kefaret-mesihin çarmıha gerilmesi—tüm insanların günahına kefaret
Ölümden diriliş—daha sonra dirilmiş ve havarilerlekutsa ruh-- görüşmüş ve bedeni ile
Göğe yükselmiş
Kutsal ruh—baba ve oğul ilişkisindeki kutsallık Katolikler kutsal ruhun oğuldan çıktığını: Ortodokslar ise baba merkezini vurgular

Cennet ve cehennem ve arsasındaki araf
Araf, günahkarların son arınma yeri

Meryem

AHLAK
İnsan bedeni tanrının mabedidir
Ahlaklı olmak, iyi olmanın şartıdır
Günah—yeni ahitte uzak durulması gereken hususlar belirtilmiştir
Komşunu kendin gibi sev
Sivil otorite ile ilişkiler—özellikle ortaçağda kilise siyasal bir güçtür
Pagan—hiristiyanlığın ilk döneminde taşralı, köylü anlamına gelmekteydi ve hiristiyanlık dışında kalan diğer inanışa sahip olan kişileri ifade eder.

MEZHEPLER
Dinler arasında en çok mezhebi olandır
Yüzlerce mezhep vardır
İlk mezhepleşme 5yy da başlamıştır
Daha sonra ise11yy da başlamış ve devam etmiştir
Roma ve İstanbul kiliseleri ayrılmıştır
Roma imparatorluğu yıkıldıktan sonra da roma kilisesi, otorite boşluğunu kendi lehine doldurmuştur
İstanbul, kendini roma ile eşit görmesine rağmen; roma Hıristiyanlığın merkezi olduğunu iddia etmekten vazgeçmemiştir.
Katolik kilisesi 11-13yy arası siyasi ve askeri güç haline gelmiş ve haçlı seferleri başlamıştır.
4.haçlı seferinde İstanbul işgal edilmiş ve burada Latin krallığı kurulmuştur.
Ortodoks kilisesi varlığını 15yy ortalarına kadar, bir imparatorluk kilisesi olarak sürdürdü.
1453 de Osmanlıların, İstanbul’u fethinden sonra, Moskova Ortodoks kilisesi, Ortodoksluğun yeni merkezi olarak ortaya çıktı.
16yy reformistlerinden Martin Luther ile yeni bir mezhep daha olmuştur
Protestanlık ortaya çıkmıştır
İman ve tövbenin, Tanrı ile kul arasında olduğunu ve kiliseyi ve papalık kurumunu bu alanda ret etmektedir
Endüljans uygulamasına şiddetle karşı çıkmaktadır
Endüljans—kişinin işlediği günahın kilise tarafından af edildiğine dair, para karşılığı verilen belge
Ayrıca rahiplerin evlenmemesi şeklindeki kurala da karşı gelmektedir
Meryem’in oldukça güzel bir kadın olarak resmedilmesine de karşı gelmektedir.
Anabaptistler—kilise yapılanması ve vaftiz konusunda, Protestanlardan farklıdır.
Bebeğin vaftiz edilmesini ret ederler. Vaftizin, doğru ile yanlışı ayırt edebilecek yaşa gelince yapılması gerektiğini savunurlar.
Anglikan kiliseleri—yapılanmaları, Roma ile Protestanlık arasıdır.

İBADET ANLAYIŞLARI
Hıristiyanlıkta, kişinin tavır ve davranışlarının yada göstereceği bireysel çaba ve gayretin kurtuluş açısından önemli rolü olduğuna inanılır.

Sakramentler—bir takım sembolik davranış yada sembollerdir
Mezhebe ve kiliseye göre değişiklik göstermektedir
Vaftiz—vaftiz suyuna girmek ölmeyi, sudan çıkmak da dirilmeyi ifade eder.
Vaftiz yaşı mezheplerde farklıdır
Tek kez yada birkaç kez vaftiz yapılma farkı vardır
Evharist—ekmek ve şarap ayini
Mesihe katılmayı ve onunla birleşmeyi temsil eder
Ekmek ve şarap hazırlaması—okunan dualar—kutsanması---mezheplerde farklı olabilir
Evharist, mezhebe göre cemaatle yada herkesle gibi farklı uygulamalar vardır
Konfirmasyon—güçlendirme
Vaftiz sonrası yağlama—bu da mezhebe göre farklılık göstermekte
Kullanılacak yağın, patrik yada kilisenin üst organı tarafından tasdiki gerekir.
Ayini piskopos yada rahip yapar
Günah itirafı/tövbe—Katoliklerde ve doğu kilisesinde, kurtuluş için yapılması gereklidir.
Katolik kilisesinde endüljans, ölülere de verilebilir
Mezheplere göre tövbe—kilisede yada açıklıkta olabilir—Ortodokslarda ikon önünde olur
Nikah—Katolik ve doğu kiliselerinde evlilik kutsal bir eylem olarak görülür.
Katoliklerde boşanma hoş karşılanmaz
Ortodokslarda, 3 kereye kadar evlilik olabilir
Rahip takdisi—rahip atanan kişi kendini, tanrıya ve cemaate adamıştır
Son hasta yağlama—Katoliklerde ölüm döşeğinde, doğu kiliselerinde herhangi bir hsatalıkta, ermeni kilisesinde sakrament olarak görülmez
Günlük ve yıllık ibadetler—genelde toplu olarak kilisede yapılır
Ayakta yada oturarak, eller birleştirilerek
• Genelde sabah ve akşam kilisede dua
• Oruç—paskalya öncesidir—tamamen yemek-içmekten uzak olma yada belli yemeklerden şeklinde farklı olabilir
Paskalya—mesihin yeniden dirilişi anısınadır—nisan ayında
Ayrıca mesihin doğuşu—25 aralık ancak doğu kiliselerinde 6 ocaktır
Daha başka dini günler de vardır
• Cenaze—farklılıklar gösterir ancak üç aşamadır--Cenaze evinde +kilisede+mezarda
• Haç—birkaç istisna dışında çoğu Hıristiyanlık mezheplerinde semboldür.

KİLİSE KURUMU

Hıristiyan kiliselerinin çoğunda ruhban sınıf bulunur.
Katolik—papa+kardinal+piskopos+rahip
Din adamları evlenemez
Ortodoks—patrik+piskopos+rahip+diyakoz
Üst düzey din adamları evlenemez
Çoğunluk fikir, kadınların rahip olamayacağıdır.

Kiliselerin yönü doğuyadır